L'Escala Costa Brava....
...L'Escala, Embarca-t'hi...
L'Escala - Diada de Catalunya
11 september - Diada de Catalunya. Catalonië werd een feit toen Guifré el Pelós (Wilfried de Harige) de oostelijke Pyreneeën tot autonoom gebied verenigde (878 
), al wisten ze toen nog niet dat het Catalonië zou heten, want dat duurde nog tot het begin van het 2e millennium (grondwet, 1060). Catalonië maakte vanaf dat moment een stormachtige ontwikkeling door, waarbij het ook de hegemonie over de Middellandse zee verwierf. Aan deze periode van economische voorspoed en expansie kwam een einde toen de Katholieke Koningen Isabella en Ferdinand in beeld kwamen. Na de vereniging van het koninkrijk met Castilië (1479) - Catalonië was al eerder (1137) met Aragón verenigd - en de verovering van Zuid Spanje op de Moren (1492), verschoof de macht naar Madrid en daarmee was de rol van Barcelona uitgespeeld. De Catalanen werden gedwongen tegen de Fransen te vechten (Dertigjarige Oorlog), maar dat wilden ze niet. In 1640 kwamen ze in opstand en segadors (maaiers) doodden de onderkoning. Ze sloten een verbond met de Fransen waarop Filips IV Barcelona belegerde en weer innam. In 1714 ging het opnieuw fout tussen Madrid en Barcelona. De dood van de kinderloze Carlos II (1700) was aanleiding voor de Spaanse Successieoorlog, een strijd tussen de Habsburgers en de Bourbons om de troon. Barcelona steunde de Habsburgers en dat werd hen noodlottig, want de nieuwe Bourbon-koning Filips V nam daarom op 11 september 1714 de stad in en maakte een einde aan de Catalaanse identiteit. Tijdens de Catalaanse Renaissance, een bloeiperiode als gevolg van de industriële revolutie, groeide er weer een onafhankelijkheidsgevoel in Catalonië, waar Franco echter hardhandig een einde aan maakte. Het zou duren tot zijn dood (1975) eer de democratie werd hersteld. In 1977, na de eerste democratische verkiezingen in Spanje, wordt Josep Tarradellas aangewezen als de nieuwe president van de Generalitat en krijgt Catalonië weer een autonome regering.
), al wisten ze toen nog niet dat het Catalonië zou heten, want dat duurde nog tot het begin van het 2e millennium (grondwet, 1060). Catalonië maakte vanaf dat moment een stormachtige ontwikkeling door, waarbij het ook de hegemonie over de Middellandse zee verwierf. Aan deze periode van economische voorspoed en expansie kwam een einde toen de Katholieke Koningen Isabella en Ferdinand in beeld kwamen. Na de vereniging van het koninkrijk met Castilië (1479) - Catalonië was al eerder (1137) met Aragón verenigd - en de verovering van Zuid Spanje op de Moren (1492), verschoof de macht naar Madrid en daarmee was de rol van Barcelona uitgespeeld. De Catalanen werden gedwongen tegen de Fransen te vechten (Dertigjarige Oorlog), maar dat wilden ze niet. In 1640 kwamen ze in opstand en segadors (maaiers) doodden de onderkoning. Ze sloten een verbond met de Fransen waarop Filips IV Barcelona belegerde en weer innam. In 1714 ging het opnieuw fout tussen Madrid en Barcelona. De dood van de kinderloze Carlos II (1700) was aanleiding voor de Spaanse Successieoorlog, een strijd tussen de Habsburgers en de Bourbons om de troon. Barcelona steunde de Habsburgers en dat werd hen noodlottig, want de nieuwe Bourbon-koning Filips V nam daarom op 11 september 1714 de stad in en maakte een einde aan de Catalaanse identiteit. Tijdens de Catalaanse Renaissance, een bloeiperiode als gevolg van de industriële revolutie, groeide er weer een onafhankelijkheidsgevoel in Catalonië, waar Franco echter hardhandig een einde aan maakte. Het zou duren tot zijn dood (1975) eer de democratie werd hersteld. In 1977, na de eerste democratische verkiezingen in Spanje, wordt Josep Tarradellas aangewezen als de nieuwe president van de Generalitat en krijgt Catalonië weer een autonome regering.
Catalonië kent sindsdien een hoge mate van autonomie en het Catalaans werd weer in ere hersteld. In deze belangrijke stap op weg naar de vrijheid was de eerste daad van het Catalaanse Parlement (1980) het instellen van een nationale feestdag, de "Dag van Catalonië". De datum van deze feestdag werd vastgesteld op 11 september. Een enigszins merkwaardige keuze, want het is de dag waarop de val van Barcelona - waarbij de Catalanen hun vrijheid verloren - wordt herdacht. De manifestaties op deze dag staat in het teken van de onafhankelijkheid.
Op veel plaatsen hangt de vlag uit en de gevel van bar La Caravel.la is op de 11e september prominent bedekt met een enorme onafhankelijkheidsvlag - de Catalaanse vlag met een driehoek met daarin een ster. Het is een vrije dag en er vinden enkele activiteiten plaats, zoals een culturele conferentie met een thema dat verband houdt met de historie van Catalonië en het traditionele "Festa de Pedal", een fietstocht in en rond L'Escala. Op het Plaça de la Sardana wordt de ook op deze dag gebruikelijke sardana gedanst en ter afsluiting zingt het publiek, begeleid door Cobla La Principal de L'Escala, "El Cant dels Segadors", de Catalaanse hymne, een verwijzing naar de gebeurtenissen van 1640.
Deze ludieke poster bevat de elementen van het Catalaanse volkslied: de Catalaans vlag, een boerenlandschap met hoopvolle maaiers, sikkels en korenschoven, doorgesneden ketenen en een klok. De hymne gaat, in het kort, over maaiers die alvast hun sikkels slijpen, wachtend tot er geoogst kan worden, maar ook om eens hun ketenen door te snijden en te overwinnen. De hymne, met een gedragen melodie in mineur, klinkt plechtig en drukt de overleving van de nationale identiteit uit en roept op de vrijheid van het land te verdedigen. De tekst
refereert aan een lied dat zijn oorsprong heeft in de oorlog tegen Filips IV in 1640. Boeren speelden daarbij een belangrijke rol. Sinds 1993 is Els Segadors het officiële volkslied van Catalonië. Beluister de melodie, gespeeld op een beiaard, een instrument met een passende mineurklank.
Deze speciale opname van het volkslied "Els Segadors", gespeeld door een Catalaan uit L'Escala, werd gemaakt in het Nationaal Beiaardmuseum te Asten (N.Br).
Via Catalana cap a la Independència. De onafhankelijkheid houdt de gemoederen in Catalonië in toenemende mate bezig. In 2014 is het merendeel van de Catalanen voor onafhankelijkheid (ruim 50% is voor, ongeveer 25% is tegen en de rest weet het nog niet). Op de Diada de Catalunya van 2013 werd deze wens kracht bijgezet met een grootse demonstratie voor de onafhankelijkheid, een "cadena humana", een menselijke keten.
Cadena humana. Vele honderdduizenden mensen vormden een 400 km lange menselijke keten van Alcanar (de grens met Valenciana), dwars door de steden Tarragona, Barcelona en Girona naar El Pertús (de grens met Frankrijk). Het was een indrukwekkend, maar ook vrolijk evenement waarbij uiteraard ook een groep inwoners van L'Escala, inclusief de gegants, aanwezig waren. Op het symbolische moment 11 september om 17:14 uur, verwijzend naar 11-09-1714, de dag waarop Catalonië de onaf-hankelijkheid verloor, luidden alle kerkklokken van Catalonië en stond iedereen hand in hand.Catifa de Sal. Dit zouttapijt markeerde de verzamelplaats voor de groep "Escalencs".
La "V" de la Diada. Op 11-09-14 was het precies 300 jaar geleden dat Catalonië de vrijheid verloor en, mede omdat het onafhankelijkheidsthema erg speelt, was dat aanleiding voor de nodige manifestaties. In Barcelona heeft men hier uitdrukking aan gegeven met het vormen van een V (Via Catalana, Voluntad, Votar, Victoria) die zich uitstrekte over een traject van 11 km op de Diagonal en de Gran Via de les Corts Catalanes.
Naar schatting 500.000 Catalanen, gekleed in rode en gele t-shirts, kleurden de beide straten met de rode en gele strepen van de Catalaanse vlag.Tegelijkertijd hingen er op de gevel van Castell del Montgrí een enorme Catalaanse vlag en de onafhankelijkheidsvlag.
Crisis in Catalonië. Lang blijft het bij manifestaties, o.a. zoals hierboven beschreven. De Diada de Catalunya is daar steevast een ankerpunt bij. Bij een (toenemend) deel van de bevolking leeft het onafhankelijkheidstreven, bij de andere helft helemaal niet, tevreden als ze zijn met de bestaande mate van autonomie. Alhoewel het dagelijkse leven er niet door wordt aangetast, wordt de toon wel gezet. Na verkiezingen in zowel Catalonië en Spanje gevolgd door een moeizame formatie eind 2016 wordt het duidelijk waar beide regeringen staan: recht tegenover elkaar! In Catalonië is er een politieke realiteit die voor de separatisten mogelijkheden biedt en Madrid is mordicus tegen. De Catalaanse regering besluit een referendum te houden….
De belangrijkste feiten hieronder op een rij. Direct naar de laatste update.
Wat drijft de separatisten. Het zijn niet alleen cultuurhistorische aspecten die de roep om onafhankelijkheid zo sterk maken de laatste jaren. De onderdrukking door het Franco-regime zit nog vers in het geheugen van veel Catalanen. Maar het zijn, met name sinds de crisis in 2008 uitbrak, ook de economische verschillen van Catalonië met de rest van het land, die de Catalanen ontevreden maken. De economie van Catalonië draait veel beter dan die van de rest van het land, als gevolg daarvan gaat veel belastinggeld naar Madrid. Met name het beleid van de regeringen met de signatuur van de Partido Popular, die ook het gebruik van het Catalaans probeert te frustreren, heeft veel kwaad bloed gezet bij de Catalanen. Deze mix heeft de afscheidingsbeweging veel aanhang opgeleverd. Van de slecht 14 parlementariërs vóór afscheiding in 2010 - het jaar waarin het al door het Catalaanse én Spaanse parlement goedgekeurde autonomiestatuut (uit 2006) op grond van een bezwaar van de Partido Popular door het Grondwettelijk Hof op belangrijke punten (o.a. het schrappen van de term “natie”) werd teruggedraaid - werden het er bij de verkiezingen in 2015 maar liefst 72 (van de 135).
De positie van Spanje. Catalonië is belangrijk voor Spanje. De Spanjaarden laten Catalonië dus niet zomaar los. De huidige Spaanse grondwet uit 1978 - waarin de constitutionele monarchie én een ondeelbaar Spanje zijn vastgelegd - vormt de rigide basis voor het handelen van Rajoy. Met deze grondwet werd de democratie hersteld. Terwijl de oude grondwet van de Franco-dictatuur nog van kracht was, werd de nieuwe grondwet per referendum door bijna 90% van de Spanjaarden aangenomen - legalisatie achteraf dus. Dezelfde (vreedzame) gedachte hebben de separatisten voor ogen en een referendum zou dus ook nu moeten kunnen. Madrid verzet zich tegen een regionaal referendum en de uitslag bij een Spaans referendum over afscheiding van Catalonië, wat wél zou kunnen maar wat het Spaanse parlement niet zal initiëren, laat zich bovendien raden. Daarom willen de separatisten een (vreedzame) revolutie: via een desnoods illegaal regionaal referendum de onafhankelijkheid uitroepen en daarna legaliseren. Zoals in de jaren 70! Naar hun oordeel is dat democratie.
Na de euforie raken de inwoners van Catalonië in 2015 wat meer verdeeld. Na de verkiezingen voor het regionale parlement in september ontstaat er een gecompliceerde situatie: uit de stemresultaten blijkt dat de voorstanders va de onafhankelijkheid op dat moment in de minderheid zijn, maar door het kiesstelsel krijgt de gelegenheidscoalitie “Junts pel Sí” (samen voor ja) een meerderheid in het parlement. Artur Mas, leider van de grootste van beide partijen en op dat moment nog premier wil de afscheiding doordrukken, maar de leider van de radicale linkse CUP, de kleinste partij van de twee, wil Mas niet als premier vanwege o.a. corruptieschandalen. Mas verdwijnt van het toneel ten faveure van het afscheidingsproces. De parlementsleden van de CUP namen deel aan de afscheidingsbeweging om daarmee een meerderheid voor afscheiding te realiseren. Een discutabele situatie zo vinden de tegenstanders van de afscheiding. Hierbij komt dat de partijen van de coalitie slechts één ding gemeen hebben: het onafhankelijkheidstreven. Dat voedt bij velen de vrees voor een instabiele regering. Het bedrijfsleven en de banken beginnen zich ook te mengen in de strijd, want zij vrezen nadelige gevolgen voor de Catalaanse economie.
Een verdeeld Spanje. Bij de in december 2015 gehouden verkiezingen voor het Spaanse parlement blijkt ook daar de verdeeldheid en versnippering: de conservatieve PP verliest de meerderheid in het parlement en ook de PSOE moet fors inleveren. Een groot aantal zetels moet worden afgegeven aan de nieuwkomemers: Ciudadanos en Podemos. Iets nieuws doet zich nu voor in Spanje: coalitievorming. Maar daar hebben de Spanjaarden geen ervaring mee. De partijen slagen er maar niet in om tot een regering te komen. Iedereen heeft de hakken in het zand en ook het onafhankelijkheidsstreven in Catalonië speelt hierbij een grote rol.
Toenemende polarisatie. In juni 2016 gingen de Spanjaarden opnieuw naar de stembus. Afgezien van wat marginale verschuivingen zijn de politieke verhoudingen en standpunten niet gewijzigd. Na een langdurige formatie komt er uiteindelijk een minderheidsregering met gedoogsteun. Dit zal, om electorale redenen, leiden tot een harde houding van Rajoy in de onafhankelijkheidskwestie. Hetzelfde kan van Puigdemont gezegd worden, ook hij leunt op gedoogsteun. Het gevolg is dat er tussen de partijen niet gepraat wordt en de standpunten verharden. Al met al is de Catalaanse onafhankelijkheid nog geen gelopen race en verkeren Spanje en Catalonië inmiddels in een politieke crisis, waar het einde nog niet van in zicht is, juist nu de economie weer begint aan te trekken.
Rajoy heeft de grondwet achter zich - eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen is in strijd met de grondwet (Artikel 155). De voorstanders van afscheiding demonstreren en maken zoveel lawaai dat het een gelopen race lijkt. De tegenstanders zwijgen omdat een referendum erover illegaal is en ook wel uit angst om voor fascist uitgemaakt te worden. Uit diverse enquêtes blijkt inmiddels dat de meerderheid tegen de onafhankelijkheid is. Economen, Europa, banken en bedrijven waarschuwen voor de economische gevolgen van afscheiden. Wat gaat Puigdemont doen? De polarisatie neemt toe. Het wordt nu serieus.
Referendum. Elf enquêtes (december 2014 - juni 2017, Baròmetre del Centre d’Estudis d’Opinió de la Generalitat) laten op één na een meerderheid tegen onafhankelijkheid zien. De laatste enquête is het duidelijkst: 49.4% No en 41.1% Sí. De separatisten gaan er niettemin vanuit dat ze een meerderheid zullen krijgen. Puigdemont besluit om op 1 oktober 2017 een referendum te houden. Bij een meerderheid zal Puigdemont de onafhankelijkheid uitroepen, zo stelt hij. Het Constitutioneel Hof verbiedt vervolgens het referendum op grond van artikel 155. Op allerlei manieren wordt door Madrid gepoogd het referendum te verhinderen. O.a. door het onder druk zetten van burgemeesters en inbeslagname van stembiljetten, stembussen en internetapparatuur. Er worden vele duizenden agenten van de guardia civil en een grote hoeveelheid materiaal naar Barcelona gestuurd. Drie cruiseschepen zorgen voor huisvesting. Puigdemont zet door, het referendum wordt gehouden en ondanks veel geweld van de guardia civil, wordt er toch gestemd. Dan blijft het ruim een week stil en is de situatie onduidelijk. De zondag na het referendum laten honderdduizenden tegenstanders van zich horen bij een grote demonstratie in Barcelona.
Verwarring. Ruim een (verwarde) week na het referendum komt de lang verwachte, maar ook door het Constitutionele hof verboden toespraak van Puigdemont in het parlement met de uitslag: 42% opkomst, 90% Sí. “Catalonië heeft het recht verworven om een onafhankelijke staat te worden”, aldus Puigdemont aan het einde van een lange toespraak in het parlement naar aanleiding van het resultaat van het referendum van 1 oktober. Een expliciete onafhankelijkheidsverklaring was dit niet, want hij voegt er direct aan toe dat hij door wil gaan met de onafhankelijkheid én dialoog met Madrid. En zo laat Puigdemont de illusie van een onafhankelijk Catalonië bij veel Catalanen bestaan, maar in feite is hij gezwicht voor de argumenten van o.a. bedrijven en banken (o.a. twee grote banken hebben hun hoofdkantoor dan al buiten Catalonië gebracht), het gebrek aan steun door de EU (Juncker wil geen EU met 98 staten), de door velen geuite ondoordachtheid, de druk vanuit Madrid en het gebrek aan inzicht in alle consequenties van zo’n rigoureus en in werkelijkheid slechts door een minderheid gedragen besluit. Zo verwachtingsvol de Sí-stemmers naar Plaça Sant Jaume gekomen waren, zo teleurgesteld verlaten ze het plein.
Ultimatum. Rajoy neemt vooralsnog geen maatregelen, maar stelt een ultimatum: hij wil duidelijkheid of de Catalaanse regio-regering de onafhankelijkheid nu wel of niet heeft uitgeroepen en geeft Puigdemont hiervoor een week de tijd. En zo speelt hij de bal weer terug. Rajoy wil over alles praten, maar niet over onafhankelijkheid.
Kort voor het ultimatum verloopt, stuurt Puigdemont een brief met een herhaling van de eerdere uitspraken, maar geeft geen concreet antwoord op de vraag. Rajoy laat via de vicepremier weten hier geen genoegen mee te nemen en vraagt slechts een simpel ja of nee. Ondertussen worden voorbereidingen getroffen om artikel 155 te activeren. Puigdemont heeft nog tot donderdag 19 oktober de tijd om de uitvoering ervan te voorkomen. Met al dit gedraal wordt de positie van Puigdemont zowel in Madrid als in Barcelona er niet beter op. Zegt hij ja dan wordt zijn regering naar huis gestuurd en volgen er nieuwe verkiezingen, Zegt hij nee, dan is hij zijn toch al verzwakte steun van zijn partij kwijt en volgen er ook nieuwe verkiezingen.
Artikel 155. Het ultimatum loopt af zonder antwoord van Puigdemont. Kort daarop kondigt Rajoy aan de procedure van artikel 155 te starten. Op dezelfde dag verschijnt er een enquête in de Catalaanse krant El Periódico. Nog geen 30% van de respondenten wil dat Puigdemont direct de onafhankelijkheid uitroept. Een twee derde meerderheid wil nieuwe verkiezingen t.b.v. van het vinden van een oplossing voor het conflict. Het proces moet leiden tot een akkoord met Spanje met meer zelfstandigheid of behoud van de huidige situatie. Een overgrote meerderheid (ruim 4 op de 5) realiseert zich dat Europa de onafhankelijkheid niet steunt.
Op grond van de uitkomst van de enquête lijkt het Catalaanse parlement het contact met de werkelijkheid kwijt te zijn. Met het uitschrijven van nieuwe verkiezingen gaat Rajoy in feite doen wat de meeste Catalanen zouden willen. Dat is dan ook zijn plan: ontslag van de bestuurders en nieuwe verkiezingen. Het wachten is nog op instemming van de senaat, die daarover een kleine week later zal vergaderen en wat een formaliteit is. De gemoederen raken weer verder verhit tot aan vergelijking met de Franco-dictatuur. Puigdemont roept het parlement bij elkaar voor overleg over een reactie, maar schuift die vergadering weer door naar de dag voor de vergadering in de senaat. Daarnaast wil hij een verklaring in de senaat afleggen. Opnieuw schuift hij het uitroepen van de obafhankelijkheid naar voren.
De Republiek. Op vrijdag komt het parlement van Cataolinië opnieuw bijeen. Puigdemont geeft ’s morgens nog aan het parlement te willen ontbinden en verkiezingen uit te schrijven. Op het zelfde moment houdt de senaat zitting over de te nemen stappen. De verklaring van Puigdemont wordt enige malen uitgesteld. Er heerst onenigheid. Er wordt gestemd: 70 stemmen voor onafhankelijkheid, 10 tegen 2 blanco. De rest van de 135 parlementariërs (53) hadden eerder het parlement verlaten. Catalonië roept de onafhankelijkheid uit. Een half uur later stemt een meerderheid in de senaat in met ingrijpen in Catalonië. Half Catalonië viert feest, de andere helft kijkt verbijsterd toe.
Onder curatele. De dag erna, op zaterdag, ontbindt de Spaanse regering het Catalaanse parlement, de regionale regering wordt ontslagen en Madrid neemt het bestuur over. Op 21 december zullen verkiezingen worden gehouden. Tot die datum is de vicepremier van Spanje, Soraya Saenz de Santa María, bewindvoerder in Catalonië. De maatregelen zijn volgens Rajoy niet bedoeld om de Catalanen vrijheden af te pakken, maar “om ze te beschermen tegen een onverdraagzame minderheid die zich de eigenaar van Catalonië noemt”. Catalonië hoeft niet te rekenen op steun uit Europa en de VS. Het blijft die dag rustig.
Een tegengeluid. Weer een dag later, op zondag, gaan de voorstanders van de eenheid massaal de straat op. De schattingen over de aantallen lopen uiteen van 300 duizend tot 1.1 miljoen, afhankelijk aan wie het gevraagd wordt. Een nieuwe peiling laat opnieuw zien dat de voorstanders van de eenheid in de meerderheid zijn. De voorstanders van de onafhankelijkheid houden zich stil. En dan op maandag gaat iedereen weer gewoon aan het werk, in afwachting van wat er gebeuren gaat.
Aanklacht. Het parlement van Catalonië heeft de reguliere zitting voor dinsdag afgeblazen. Het lijkt erop dat de voorzitter van het parlement het besluit van Spanje accepteert het parlement te ontbinden.
De Spaanse aanklager wil de Catalaanse politici achter het referendum aanklagen voor rebellie en opruiing tegen Spanje en misbruik van belastinggeld. Ministers en staatssecretarissen krijgen enkele uren de tijd om hun spullen in het ministerie op te halen. Portretten van Puigdemont moeten worden verwijderd en de beveiliging van bewindslieden moet worden gestaakt.
Naar Brussel. Aan het einde van de dag duiken Puigdemont en enkele ministers op in België. Ze zijn vanaf Marseille naar Brussel gevlogen. De premier van België heeft zijn ministers verboden contact op te nemen met de afgezette regiopresident. Spanje kan om uitlevering vragen, ze worden in Spanje immers aangeklaagd voor rebellie, opruiing en misbruik van publiek geld. Dat zal België niet weigeren, Spanje is immers een rechtstaat met rechtbanken die bescherming bieden. Zo is ook de heersende opinie in Europa.
Een Europees podium. Op dinsdagmiddag geeft Puigdemont een persconferentie in Brussel. Hij zegt niet voor een asielaanvraag daar te zijn en ook niet voor het vormen van een regering in ballingschap, maar om een podium te vinden en steun voor de Catalaanse zaak in het hart van Europa. Het podium heeft hij gekregen, maar steun uit de Europese politiek noch draagvlak onder de Europese bevolking valt hem ten deel. Hij wil wel blijven totdat er garanties zijn dat hij niet vervolgd zal worden. Hij accepteert de op 21 december geplande verkiezingen. Later op de dag krijgt hij te horen dat hij, met nog 13 andere ministers, moet verschijnen voor het Spaanse hooggerechtshof en moeten deze 14 bestuurders ruim 6 miljoen euro meebrengen - de kosten voor het organiseren van het illegaal referendum.
Arrestatiebevel. Puigdemont laat via zijn Belgische advocaat weten dat hij niet zal verschijnen. Een deel van de verantwoordelijke bestuurders doet dat wel. Zij werden meteen na de zitting in afwachting van het strafrechtelijk onderzoek, wegens vluchtgevaar, in hechtenis genomen. Puigdemont en nog enkele ministers blijven in Brussel, wat aanleiding is voor de Spaanse openbaar aanklager de rechtbank in Madrid te vragen een Europees arrestatiebevel uit te vaardigen tegen deze mensen.
Een dag later, precies één week nadat half Catalonië het feest van de republiek vierde, werd het verzoek ingewilligd, waarop het Belgische parket liet weten het arrestatiebevel uit te zullen voeren, als dat volgens de regels is uitgevaardigd. Het arrestatiebevel geldt ook voor de andere bestuurders die nog in Brussel verblijven. Inmiddels is het aantal bedrijven dat zijn zetel naar buiten Catalonië heeft overgeplaatst opgelopen tot 2000, is het toerisme met 30% afgenomen en worden producten geboycot. En Europa schiet Catalonië niet te hulp.
Arrestatie. Nog voordat de Belgische aanklager het vijftal zal aanhouden hebben Puigdemont en de vier ministers zich vrijwillig bij de Belgische politie gemeld en laat Puigdemont weten medewerking te verlenen aan de Belgische justitie. Zij werden gearresteerd maar dezelfde dag nog, in afwachting van de beslissing van de Belgische onderzoeksrechter over het Spaanse arrestatiebevel, werd het 5-tal weer voorwaardelijk op vrije voeten gesteld. Het gaat daarbij niet om de inhoudelijke kant van de Catalaanse kwestie, maar over de vraag of hen een eerlijke procesgang wacht. Een eventuele overdracht kan nog 100 dagen op zich laten wachten.
De protesten in Barcelona duren voort maar zijn ondertussen niet meer zo massaal.
Voor- en tegenstanders in Brussel. Circa 200 Catalaanse burgemeesters vertrekken per ingehuurd vliegtuig naar Brussel om steun aan Puigdemont te betuigen en om te pleiten voor te Catalaanse zaak. Maar ze zijn er niet alleen: Spaanse demonstranten aan de overkant van het plein betogen juist voor behoud van de eenheid! En niet ver daarvandaan uiten een groot aantal zakenmensen uit Catalonië voor de verzamelde pers hun ongerustheid over de gevolgen voor de economie. Veel helpt het allemaal niet: de Europese commissie en de EU-landen houden de deur gesloten - ze vinden het een Spaanse aangelegenheid en laten het daarbij. Het hele circus vliegt weer terug naar Barcelona en Puigdemont blijft. Moet blijven. Op 17 november zal het uitleveringsverzoek worden behandeld.
Het Constitutioneel Hof in Spanje vernietigt de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring.
Kritiek vanuit Barcelona. Zaterdag 11-11 uit de burgemeester van Barcelona, Ada Colau, felle kritiek op Puigdemont. Ze verwijt hem dat hij i.p.v. verkiezingen te houden eenzijdig de onafhankelijkheid laat uitroepen en vervolgens naar Brussel vlucht. Verder vindt ze dat Puigdemont de Catalanen heeft bedrogen en de economie grote schade toebrengt: “de onverantwoordelijke regering Puigdemont heeft Catalonië in een ramp gestort”. Van de andere kant kritiseert ze ook Madrid en eist ze vrijlating van de “politieke gevangenen”. Dat eisen ook ruim een half miljoen Catalanen, die in Barcelona weer de straat op zijn gegaan. Een dag eerder wordt de dag ervoor vastgezette voorzitter van het Catalaanse regioparlement op borgtocht vrijgelaten voor een borgsom van € 150,000, na een verklaring afgelegd te hebben voor het hof: “het uitroepen van de onafhankelijkheid door het regioparlement was slechts symbolisch”.
Signaal uit Madrid. Op 12 nov is Rajoy voor het eerst in Catalonië sinds Madrid de macht heeft overgenomen. Hij is in Barcelona voor een campagnebijeenkomst voor de verkiezingen van 21 december en om de “zwijgende meerderheid” op te roepen te gaan stemmen. Rajoy roept bedrijven op om niet uit Catalonië te vertrekken en de Spanjaarden om de boycot van Catalaanse producten te staken. Het aantal vertrokken bedrijven was inmiddels opgelopen tot 2400. Volgens peilingen boycot 23% van de Spanjaarden Catalaanse producten. Beide aspecten zijn zowel nadelig voor Catalonië als voor Spanje, vanwege de nauwe relatie tussen de beide economieën.
Puigdemont maakt draai. Middels een interview in de Belgische Le Soir laat Puigdemont weten: “Er is voor Catalonië een andere oplossing mogelijkheid dan onafhankelijkheid”. Na de ex-parlementsvoorzitter Carme Fordadell lijkt ook de ex-premier de strijd voor een onafhankelijk Catalonië op te geven. Ondertussen betichten Spaanse ministers Rusland van het, via het verspreiden van “nepnieuws” via de sociale media, opstoken van het onafhankelijkheidstreven.
Puigdemont start campagne. Op 25 novemember presenteert Puigdemont in Brugge een lijst met kandidaten waarmee hij de verkiezingen in wil gaan. Ook zijn partij, de PDeCAT, geeft nu de voorkeur aan onderhandelen met Madrid, boven een eenzijdige afscheiding.
Arrestatiebevel ingetrokken. Nog voordat het Belgische Gerechtshof uitspraak heeft gedaan over de uitlevering, trekt het Spaanse gerechtshof begin december het internationaal arrestatiebevel in. Dat zal Puigdemont overigens niet veel helpen, want arrestatie in Spanje is daarmee niet uitgesloten. De druk op de Belgen is daarmee over. Puigdemont blijft dus in België.
Ondertussen zijn zes leden van het kabinet van Puigdemont die niet met hem waren meegegaan op borgtocht vrijgekomen. Voormalig vicepremier Oriol Junqueras weigerde zijn borgsom te betalen en blijft vastzitten.
Parlementsverkiezing. Dan, op 21-12-17 vinden de verkiezingen plaats. De opkomst is groot. Alhoewel de separatisten op grond van opiniepeilingen bevreesd waren, bleken ze toch weer in de meerderheid te zijn. Maar, evenals bij het vorige parlement, werd die zetelwinst bereikt dankzij het kiessysteem dat het platteland bevoordeeld; in aantal stemmen zijn de separatisten ook nu in de minderheid. De verschuivingen t.o.v. van de vorige zetelverdeling zijn beperkt. Het meest opvallend is nog wel dat de partij die de grootste geworden is, Ciutadans, niet tot de separatisten behoort. De toekomst is nog heel ongewis met een leider in ballingschap in Brussel en een in de gevangenis in Madrid - respectievelijk de leiders van de separatistische partijen JuntsxCat (Puigdemont) en Esquera Republica (ERC), partijen die niet bepaald elkaars vrienden zijn - en Ciutadans als grootste partij als eerste aan zet. De verdeeldheid is groter dan ooit.
Tabarnia. Een illustratie van die verdeeldheid is een nieuw fenomeen: Tabarnia! Begonnen als een ludiek protest begint het inmiddels serieuze vormen aan te nemen: de afscheiding van de comarca’s rond Barcelona en Tarragona van Catalonië, een nieuwe autonome deelstaat! Het gaat hier om de bewoners van een 9-tal comarca’s in de kuststrook rond Tarragona en Barcelona, tezamen goed voor ruim 6 miljoen inwoners (van de 7.5) en veruit de meeste bedrijven. Hier vormen de constitutionele partijen (Ciutadans, PPC en PSC) de meerderheid. Overigens zijn de argumenten diezelfden als die van de afscheidingsbeweging in Catalonië: ze betalen bijna 90% van de belastingen terwijl een derde van dit geld naar het platte land gaat. Daarnaast maken ze bezwaar tegen de bevoorrechting van het platteland in het kiessysteem.
Impasse. Begin 2018 lijkt Puigdemont genoeg te hebben van zijn politieke rol, zo blijkt uit een uitgelekt bericht. Puigdemont ontkent. Begin maart laat Puigdemont weten dat hij “tijdelijk” afziet van het premierschap. Dit om ruimte te maken voor tweede man in Junts pel Catalunya, Jordi Sànchez, voor de installatie als premier. Deze moet daarbij aanwezig zijn, maar mag van het Hoger gerechtshof echter de gevangenis niet verlaten. De installatie is daarom voor onbepaalde tijd uitgesteld en de regeringsvorming zit daardoor vooralsnog in een impasse. Puigdemont laat in Geneve weten dat hij bereid is naar de gevangenis te gaan als hij door België wordt uitgeleverd. Tevens stelt hij dat hij door Madrid in een “val” is gelokt. Om de deur naar dialoog op te houden had hij de onafhankelijkheidsverklaring uitgesteld, maar hij kreeg geen reactie van de Spaanse regering.
De tijd begint te dringen. In de loop van maart schuift Junt pel Catalunya een derde persoon, oud-minister Jordi Turell die eerder op borgtocht werd vrijgelaten, naar voren als premier kandidaat, maar deze mist de steun van de radicale CUP voor een absolute meerderheid, die Turell te gematigd vindt. Bij een tweede stemronde zou hij alsnog gekozen kunnen worden met een normale meerderheid, maar het Spaans Hooggerechtshof gooit daarbij echter roet in het eten: hij wordt aangeklaagd voor rebellie en wordt weer, met nog vijf andere separatisten, naar de gevangenis gestuurd. Op dezelfde dag wordt een nieuw arrestatiebevel uitgevaardigd tegen zes in het buitenland verblijvende separatisten, waaronder Puigdemont en worden dertien belangrijke Catalaanse leiders vervolgd voor rebellie. De verdenking is inmiddels aangescherpt tot het op een gewelddadige manier willen uitroepen van de onafhankelijkheid. Wat de Catalanen zien als vreedzame demonstraties, wordt door de rechter gezien als het bewust veroorzaken van escalatie tot geweld. De tijd begint te dringen, want als er eind mei geen nieuwe premier is volgen er nieuwe verkiezingen op 15 juli.
Puigdemont in Duitsland aangehouden. Na een lezing te hebben gegeven in Finland wordt Puigdemont op 25 maart ’18 op terugreis naar België - per auto om douanecontrole op de luchthaven de vermijden - in Duitsland aangehouden en in hechtenis genomen. Het is aan de Duitse rechter of hij zal worden uitgeleverd. Direct na de aanhouding gaan in Barcelona tienduizenden boze Catalanen uit protest de straat op om zijn vrijlating te eisen en uitlevering aan Spanje te voorkomen, met tientallen gewonden als gevolg.
Weer dialoog. In juni '18 is er een wending in zowel de Spaanse als Catalaanse regering. In Spanje moest de rechtse Rajoy het veld ruimen wegens corruptie en maakte plaats voor de linkse Pedro Sánchez, in het zadel geholpen met steun van de Catalaanse nationalisten. En in Catalonië is inmiddels de onafhankelijke, maar radicale Quim Torra, Puigdemonts 4e optie, tot regiopremier benoemd, dat overigens ook niet zonder slag of stoot ging, maar daarmee werd voorkomen dat de Catalanen opnieuw naar de stembus moesten. Puigdemont had inmiddels ingezien dat zijn premierschap (op afstand) er niet in zat en ziet Torra als de marionet en zichzelf als de speler. De Catalaanse steun aan Pedro Sánchez maakt de verhoudingen wel wat anders, afhankelijker. Er is sprake van enige ontdooiing, o.a. worden de gevangen politici overgeplaatst naar een Catalaanse gevangenis en wordt het strenge financiële toezicht opgeheven. Er wordt weer over van alles gepraat, maar niet over de Catalaanse zelfbeschikking, zo laat Sánchez weten. Maar er is weer dialoog. Als dank schenkt Torra aan Sánchez een fles Catalaanse likeur: “Ratafia”, een herleiding uit het Latijn voor “ratificatie”!
Europese aanhoudingsbevel weer ingetrokken. Omdat Duitsland Puigdemont alleen wil uitleveren voor misbruik van publiek geld en niet voor het veel zwaardere misdrijf rebellie trekt het Spaanse Hooggerechtshof het uitleveringsverzoek weer in en wacht Puigdemont zijn arrestatie bij terugkeer naar Spanje, evenals de 5 andere gevluchte politici. Puigdemont keert weer terug naar zijn villa in Waterloo in België.
Protesten op 11 september. De “Diada de Catalunya” is ook in 2018 weer aanleiding om massaal de straten van Barcelona op te gaan, deze keer om met een “schreeuwprotest” te betogen voor de onafhankelijkheid. Om 17:14 uur was het even stil om te memoreren dat de Spanjaarden in 1714, met hulp van de Fransen, daar een einde aan maakten. De betogingen staan natuurlijk ook in het teken van de vrijlating van de nog gevangen gehouden en in ballingschap verkerende politici.
De belangrijkste feiten hieronder op een rij. Direct naar de laatste update.
Wat drijft de separatisten. Het zijn niet alleen cultuurhistorische aspecten die de roep om onafhankelijkheid zo sterk maken de laatste jaren. De onderdrukking door het Franco-regime zit nog vers in het geheugen van veel Catalanen. Maar het zijn, met name sinds de crisis in 2008 uitbrak, ook de economische verschillen van Catalonië met de rest van het land, die de Catalanen ontevreden maken. De economie van Catalonië draait veel beter dan die van de rest van het land, als gevolg daarvan gaat veel belastinggeld naar Madrid. Met name het beleid van de regeringen met de signatuur van de Partido Popular, die ook het gebruik van het Catalaans probeert te frustreren, heeft veel kwaad bloed gezet bij de Catalanen. Deze mix heeft de afscheidingsbeweging veel aanhang opgeleverd. Van de slecht 14 parlementariërs vóór afscheiding in 2010 - het jaar waarin het al door het Catalaanse én Spaanse parlement goedgekeurde autonomiestatuut (uit 2006) op grond van een bezwaar van de Partido Popular door het Grondwettelijk Hof op belangrijke punten (o.a. het schrappen van de term “natie”) werd teruggedraaid - werden het er bij de verkiezingen in 2015 maar liefst 72 (van de 135).
De positie van Spanje. Catalonië is belangrijk voor Spanje. De Spanjaarden laten Catalonië dus niet zomaar los. De huidige Spaanse grondwet uit 1978 - waarin de constitutionele monarchie én een ondeelbaar Spanje zijn vastgelegd - vormt de rigide basis voor het handelen van Rajoy. Met deze grondwet werd de democratie hersteld. Terwijl de oude grondwet van de Franco-dictatuur nog van kracht was, werd de nieuwe grondwet per referendum door bijna 90% van de Spanjaarden aangenomen - legalisatie achteraf dus. Dezelfde (vreedzame) gedachte hebben de separatisten voor ogen en een referendum zou dus ook nu moeten kunnen. Madrid verzet zich tegen een regionaal referendum en de uitslag bij een Spaans referendum over afscheiding van Catalonië, wat wél zou kunnen maar wat het Spaanse parlement niet zal initiëren, laat zich bovendien raden. Daarom willen de separatisten een (vreedzame) revolutie: via een desnoods illegaal regionaal referendum de onafhankelijkheid uitroepen en daarna legaliseren. Zoals in de jaren 70! Naar hun oordeel is dat democratie.
Na de euforie raken de inwoners van Catalonië in 2015 wat meer verdeeld. Na de verkiezingen voor het regionale parlement in september ontstaat er een gecompliceerde situatie: uit de stemresultaten blijkt dat de voorstanders va de onafhankelijkheid op dat moment in de minderheid zijn, maar door het kiesstelsel krijgt de gelegenheidscoalitie “Junts pel Sí” (samen voor ja) een meerderheid in het parlement. Artur Mas, leider van de grootste van beide partijen en op dat moment nog premier wil de afscheiding doordrukken, maar de leider van de radicale linkse CUP, de kleinste partij van de twee, wil Mas niet als premier vanwege o.a. corruptieschandalen. Mas verdwijnt van het toneel ten faveure van het afscheidingsproces. De parlementsleden van de CUP namen deel aan de afscheidingsbeweging om daarmee een meerderheid voor afscheiding te realiseren. Een discutabele situatie zo vinden de tegenstanders van de afscheiding. Hierbij komt dat de partijen van de coalitie slechts één ding gemeen hebben: het onafhankelijkheidstreven. Dat voedt bij velen de vrees voor een instabiele regering. Het bedrijfsleven en de banken beginnen zich ook te mengen in de strijd, want zij vrezen nadelige gevolgen voor de Catalaanse economie.
Een verdeeld Spanje. Bij de in december 2015 gehouden verkiezingen voor het Spaanse parlement blijkt ook daar de verdeeldheid en versnippering: de conservatieve PP verliest de meerderheid in het parlement en ook de PSOE moet fors inleveren. Een groot aantal zetels moet worden afgegeven aan de nieuwkomemers: Ciudadanos en Podemos. Iets nieuws doet zich nu voor in Spanje: coalitievorming. Maar daar hebben de Spanjaarden geen ervaring mee. De partijen slagen er maar niet in om tot een regering te komen. Iedereen heeft de hakken in het zand en ook het onafhankelijkheidsstreven in Catalonië speelt hierbij een grote rol.
Toenemende polarisatie. In juni 2016 gingen de Spanjaarden opnieuw naar de stembus. Afgezien van wat marginale verschuivingen zijn de politieke verhoudingen en standpunten niet gewijzigd. Na een langdurige formatie komt er uiteindelijk een minderheidsregering met gedoogsteun. Dit zal, om electorale redenen, leiden tot een harde houding van Rajoy in de onafhankelijkheidskwestie. Hetzelfde kan van Puigdemont gezegd worden, ook hij leunt op gedoogsteun. Het gevolg is dat er tussen de partijen niet gepraat wordt en de standpunten verharden. Al met al is de Catalaanse onafhankelijkheid nog geen gelopen race en verkeren Spanje en Catalonië inmiddels in een politieke crisis, waar het einde nog niet van in zicht is, juist nu de economie weer begint aan te trekken.
Rajoy heeft de grondwet achter zich - eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen is in strijd met de grondwet (Artikel 155). De voorstanders van afscheiding demonstreren en maken zoveel lawaai dat het een gelopen race lijkt. De tegenstanders zwijgen omdat een referendum erover illegaal is en ook wel uit angst om voor fascist uitgemaakt te worden. Uit diverse enquêtes blijkt inmiddels dat de meerderheid tegen de onafhankelijkheid is. Economen, Europa, banken en bedrijven waarschuwen voor de economische gevolgen van afscheiden. Wat gaat Puigdemont doen? De polarisatie neemt toe. Het wordt nu serieus.
Referendum. Elf enquêtes (december 2014 - juni 2017, Baròmetre del Centre d’Estudis d’Opinió de la Generalitat) laten op één na een meerderheid tegen onafhankelijkheid zien. De laatste enquête is het duidelijkst: 49.4% No en 41.1% Sí. De separatisten gaan er niettemin vanuit dat ze een meerderheid zullen krijgen. Puigdemont besluit om op 1 oktober 2017 een referendum te houden. Bij een meerderheid zal Puigdemont de onafhankelijkheid uitroepen, zo stelt hij. Het Constitutioneel Hof verbiedt vervolgens het referendum op grond van artikel 155. Op allerlei manieren wordt door Madrid gepoogd het referendum te verhinderen. O.a. door het onder druk zetten van burgemeesters en inbeslagname van stembiljetten, stembussen en internetapparatuur. Er worden vele duizenden agenten van de guardia civil en een grote hoeveelheid materiaal naar Barcelona gestuurd. Drie cruiseschepen zorgen voor huisvesting. Puigdemont zet door, het referendum wordt gehouden en ondanks veel geweld van de guardia civil, wordt er toch gestemd. Dan blijft het ruim een week stil en is de situatie onduidelijk. De zondag na het referendum laten honderdduizenden tegenstanders van zich horen bij een grote demonstratie in Barcelona.
Verwarring. Ruim een (verwarde) week na het referendum komt de lang verwachte, maar ook door het Constitutionele hof verboden toespraak van Puigdemont in het parlement met de uitslag: 42% opkomst, 90% Sí. “Catalonië heeft het recht verworven om een onafhankelijke staat te worden”, aldus Puigdemont aan het einde van een lange toespraak in het parlement naar aanleiding van het resultaat van het referendum van 1 oktober. Een expliciete onafhankelijkheidsverklaring was dit niet, want hij voegt er direct aan toe dat hij door wil gaan met de onafhankelijkheid én dialoog met Madrid. En zo laat Puigdemont de illusie van een onafhankelijk Catalonië bij veel Catalanen bestaan, maar in feite is hij gezwicht voor de argumenten van o.a. bedrijven en banken (o.a. twee grote banken hebben hun hoofdkantoor dan al buiten Catalonië gebracht), het gebrek aan steun door de EU (Juncker wil geen EU met 98 staten), de door velen geuite ondoordachtheid, de druk vanuit Madrid en het gebrek aan inzicht in alle consequenties van zo’n rigoureus en in werkelijkheid slechts door een minderheid gedragen besluit. Zo verwachtingsvol de Sí-stemmers naar Plaça Sant Jaume gekomen waren, zo teleurgesteld verlaten ze het plein.
Ultimatum. Rajoy neemt vooralsnog geen maatregelen, maar stelt een ultimatum: hij wil duidelijkheid of de Catalaanse regio-regering de onafhankelijkheid nu wel of niet heeft uitgeroepen en geeft Puigdemont hiervoor een week de tijd. En zo speelt hij de bal weer terug. Rajoy wil over alles praten, maar niet over onafhankelijkheid.
Kort voor het ultimatum verloopt, stuurt Puigdemont een brief met een herhaling van de eerdere uitspraken, maar geeft geen concreet antwoord op de vraag. Rajoy laat via de vicepremier weten hier geen genoegen mee te nemen en vraagt slechts een simpel ja of nee. Ondertussen worden voorbereidingen getroffen om artikel 155 te activeren. Puigdemont heeft nog tot donderdag 19 oktober de tijd om de uitvoering ervan te voorkomen. Met al dit gedraal wordt de positie van Puigdemont zowel in Madrid als in Barcelona er niet beter op. Zegt hij ja dan wordt zijn regering naar huis gestuurd en volgen er nieuwe verkiezingen, Zegt hij nee, dan is hij zijn toch al verzwakte steun van zijn partij kwijt en volgen er ook nieuwe verkiezingen.
Artikel 155. Het ultimatum loopt af zonder antwoord van Puigdemont. Kort daarop kondigt Rajoy aan de procedure van artikel 155 te starten. Op dezelfde dag verschijnt er een enquête in de Catalaanse krant El Periódico. Nog geen 30% van de respondenten wil dat Puigdemont direct de onafhankelijkheid uitroept. Een twee derde meerderheid wil nieuwe verkiezingen t.b.v. van het vinden van een oplossing voor het conflict. Het proces moet leiden tot een akkoord met Spanje met meer zelfstandigheid of behoud van de huidige situatie. Een overgrote meerderheid (ruim 4 op de 5) realiseert zich dat Europa de onafhankelijkheid niet steunt.
Op grond van de uitkomst van de enquête lijkt het Catalaanse parlement het contact met de werkelijkheid kwijt te zijn. Met het uitschrijven van nieuwe verkiezingen gaat Rajoy in feite doen wat de meeste Catalanen zouden willen. Dat is dan ook zijn plan: ontslag van de bestuurders en nieuwe verkiezingen. Het wachten is nog op instemming van de senaat, die daarover een kleine week later zal vergaderen en wat een formaliteit is. De gemoederen raken weer verder verhit tot aan vergelijking met de Franco-dictatuur. Puigdemont roept het parlement bij elkaar voor overleg over een reactie, maar schuift die vergadering weer door naar de dag voor de vergadering in de senaat. Daarnaast wil hij een verklaring in de senaat afleggen. Opnieuw schuift hij het uitroepen van de obafhankelijkheid naar voren.
De Republiek. Op vrijdag komt het parlement van Cataolinië opnieuw bijeen. Puigdemont geeft ’s morgens nog aan het parlement te willen ontbinden en verkiezingen uit te schrijven. Op het zelfde moment houdt de senaat zitting over de te nemen stappen. De verklaring van Puigdemont wordt enige malen uitgesteld. Er heerst onenigheid. Er wordt gestemd: 70 stemmen voor onafhankelijkheid, 10 tegen 2 blanco. De rest van de 135 parlementariërs (53) hadden eerder het parlement verlaten. Catalonië roept de onafhankelijkheid uit. Een half uur later stemt een meerderheid in de senaat in met ingrijpen in Catalonië. Half Catalonië viert feest, de andere helft kijkt verbijsterd toe.
Onder curatele. De dag erna, op zaterdag, ontbindt de Spaanse regering het Catalaanse parlement, de regionale regering wordt ontslagen en Madrid neemt het bestuur over. Op 21 december zullen verkiezingen worden gehouden. Tot die datum is de vicepremier van Spanje, Soraya Saenz de Santa María, bewindvoerder in Catalonië. De maatregelen zijn volgens Rajoy niet bedoeld om de Catalanen vrijheden af te pakken, maar “om ze te beschermen tegen een onverdraagzame minderheid die zich de eigenaar van Catalonië noemt”. Catalonië hoeft niet te rekenen op steun uit Europa en de VS. Het blijft die dag rustig.
Een tegengeluid. Weer een dag later, op zondag, gaan de voorstanders van de eenheid massaal de straat op. De schattingen over de aantallen lopen uiteen van 300 duizend tot 1.1 miljoen, afhankelijk aan wie het gevraagd wordt. Een nieuwe peiling laat opnieuw zien dat de voorstanders van de eenheid in de meerderheid zijn. De voorstanders van de onafhankelijkheid houden zich stil. En dan op maandag gaat iedereen weer gewoon aan het werk, in afwachting van wat er gebeuren gaat.
Aanklacht. Het parlement van Catalonië heeft de reguliere zitting voor dinsdag afgeblazen. Het lijkt erop dat de voorzitter van het parlement het besluit van Spanje accepteert het parlement te ontbinden.
De Spaanse aanklager wil de Catalaanse politici achter het referendum aanklagen voor rebellie en opruiing tegen Spanje en misbruik van belastinggeld. Ministers en staatssecretarissen krijgen enkele uren de tijd om hun spullen in het ministerie op te halen. Portretten van Puigdemont moeten worden verwijderd en de beveiliging van bewindslieden moet worden gestaakt.
Naar Brussel. Aan het einde van de dag duiken Puigdemont en enkele ministers op in België. Ze zijn vanaf Marseille naar Brussel gevlogen. De premier van België heeft zijn ministers verboden contact op te nemen met de afgezette regiopresident. Spanje kan om uitlevering vragen, ze worden in Spanje immers aangeklaagd voor rebellie, opruiing en misbruik van publiek geld. Dat zal België niet weigeren, Spanje is immers een rechtstaat met rechtbanken die bescherming bieden. Zo is ook de heersende opinie in Europa.
Een Europees podium. Op dinsdagmiddag geeft Puigdemont een persconferentie in Brussel. Hij zegt niet voor een asielaanvraag daar te zijn en ook niet voor het vormen van een regering in ballingschap, maar om een podium te vinden en steun voor de Catalaanse zaak in het hart van Europa. Het podium heeft hij gekregen, maar steun uit de Europese politiek noch draagvlak onder de Europese bevolking valt hem ten deel. Hij wil wel blijven totdat er garanties zijn dat hij niet vervolgd zal worden. Hij accepteert de op 21 december geplande verkiezingen. Later op de dag krijgt hij te horen dat hij, met nog 13 andere ministers, moet verschijnen voor het Spaanse hooggerechtshof en moeten deze 14 bestuurders ruim 6 miljoen euro meebrengen - de kosten voor het organiseren van het illegaal referendum.
Arrestatiebevel. Puigdemont laat via zijn Belgische advocaat weten dat hij niet zal verschijnen. Een deel van de verantwoordelijke bestuurders doet dat wel. Zij werden meteen na de zitting in afwachting van het strafrechtelijk onderzoek, wegens vluchtgevaar, in hechtenis genomen. Puigdemont en nog enkele ministers blijven in Brussel, wat aanleiding is voor de Spaanse openbaar aanklager de rechtbank in Madrid te vragen een Europees arrestatiebevel uit te vaardigen tegen deze mensen.
Een dag later, precies één week nadat half Catalonië het feest van de republiek vierde, werd het verzoek ingewilligd, waarop het Belgische parket liet weten het arrestatiebevel uit te zullen voeren, als dat volgens de regels is uitgevaardigd. Het arrestatiebevel geldt ook voor de andere bestuurders die nog in Brussel verblijven. Inmiddels is het aantal bedrijven dat zijn zetel naar buiten Catalonië heeft overgeplaatst opgelopen tot 2000, is het toerisme met 30% afgenomen en worden producten geboycot. En Europa schiet Catalonië niet te hulp.
Arrestatie. Nog voordat de Belgische aanklager het vijftal zal aanhouden hebben Puigdemont en de vier ministers zich vrijwillig bij de Belgische politie gemeld en laat Puigdemont weten medewerking te verlenen aan de Belgische justitie. Zij werden gearresteerd maar dezelfde dag nog, in afwachting van de beslissing van de Belgische onderzoeksrechter over het Spaanse arrestatiebevel, werd het 5-tal weer voorwaardelijk op vrije voeten gesteld. Het gaat daarbij niet om de inhoudelijke kant van de Catalaanse kwestie, maar over de vraag of hen een eerlijke procesgang wacht. Een eventuele overdracht kan nog 100 dagen op zich laten wachten.
De protesten in Barcelona duren voort maar zijn ondertussen niet meer zo massaal.
Voor- en tegenstanders in Brussel. Circa 200 Catalaanse burgemeesters vertrekken per ingehuurd vliegtuig naar Brussel om steun aan Puigdemont te betuigen en om te pleiten voor te Catalaanse zaak. Maar ze zijn er niet alleen: Spaanse demonstranten aan de overkant van het plein betogen juist voor behoud van de eenheid! En niet ver daarvandaan uiten een groot aantal zakenmensen uit Catalonië voor de verzamelde pers hun ongerustheid over de gevolgen voor de economie. Veel helpt het allemaal niet: de Europese commissie en de EU-landen houden de deur gesloten - ze vinden het een Spaanse aangelegenheid en laten het daarbij. Het hele circus vliegt weer terug naar Barcelona en Puigdemont blijft. Moet blijven. Op 17 november zal het uitleveringsverzoek worden behandeld.
Het Constitutioneel Hof in Spanje vernietigt de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring.
Kritiek vanuit Barcelona. Zaterdag 11-11 uit de burgemeester van Barcelona, Ada Colau, felle kritiek op Puigdemont. Ze verwijt hem dat hij i.p.v. verkiezingen te houden eenzijdig de onafhankelijkheid laat uitroepen en vervolgens naar Brussel vlucht. Verder vindt ze dat Puigdemont de Catalanen heeft bedrogen en de economie grote schade toebrengt: “de onverantwoordelijke regering Puigdemont heeft Catalonië in een ramp gestort”. Van de andere kant kritiseert ze ook Madrid en eist ze vrijlating van de “politieke gevangenen”. Dat eisen ook ruim een half miljoen Catalanen, die in Barcelona weer de straat op zijn gegaan. Een dag eerder wordt de dag ervoor vastgezette voorzitter van het Catalaanse regioparlement op borgtocht vrijgelaten voor een borgsom van € 150,000, na een verklaring afgelegd te hebben voor het hof: “het uitroepen van de onafhankelijkheid door het regioparlement was slechts symbolisch”.
Signaal uit Madrid. Op 12 nov is Rajoy voor het eerst in Catalonië sinds Madrid de macht heeft overgenomen. Hij is in Barcelona voor een campagnebijeenkomst voor de verkiezingen van 21 december en om de “zwijgende meerderheid” op te roepen te gaan stemmen. Rajoy roept bedrijven op om niet uit Catalonië te vertrekken en de Spanjaarden om de boycot van Catalaanse producten te staken. Het aantal vertrokken bedrijven was inmiddels opgelopen tot 2400. Volgens peilingen boycot 23% van de Spanjaarden Catalaanse producten. Beide aspecten zijn zowel nadelig voor Catalonië als voor Spanje, vanwege de nauwe relatie tussen de beide economieën.
Puigdemont maakt draai. Middels een interview in de Belgische Le Soir laat Puigdemont weten: “Er is voor Catalonië een andere oplossing mogelijkheid dan onafhankelijkheid”. Na de ex-parlementsvoorzitter Carme Fordadell lijkt ook de ex-premier de strijd voor een onafhankelijk Catalonië op te geven. Ondertussen betichten Spaanse ministers Rusland van het, via het verspreiden van “nepnieuws” via de sociale media, opstoken van het onafhankelijkheidstreven.
Puigdemont start campagne. Op 25 novemember presenteert Puigdemont in Brugge een lijst met kandidaten waarmee hij de verkiezingen in wil gaan. Ook zijn partij, de PDeCAT, geeft nu de voorkeur aan onderhandelen met Madrid, boven een eenzijdige afscheiding.
Arrestatiebevel ingetrokken. Nog voordat het Belgische Gerechtshof uitspraak heeft gedaan over de uitlevering, trekt het Spaanse gerechtshof begin december het internationaal arrestatiebevel in. Dat zal Puigdemont overigens niet veel helpen, want arrestatie in Spanje is daarmee niet uitgesloten. De druk op de Belgen is daarmee over. Puigdemont blijft dus in België.
Ondertussen zijn zes leden van het kabinet van Puigdemont die niet met hem waren meegegaan op borgtocht vrijgekomen. Voormalig vicepremier Oriol Junqueras weigerde zijn borgsom te betalen en blijft vastzitten.
Parlementsverkiezing. Dan, op 21-12-17 vinden de verkiezingen plaats. De opkomst is groot. Alhoewel de separatisten op grond van opiniepeilingen bevreesd waren, bleken ze toch weer in de meerderheid te zijn. Maar, evenals bij het vorige parlement, werd die zetelwinst bereikt dankzij het kiessysteem dat het platteland bevoordeeld; in aantal stemmen zijn de separatisten ook nu in de minderheid. De verschuivingen t.o.v. van de vorige zetelverdeling zijn beperkt. Het meest opvallend is nog wel dat de partij die de grootste geworden is, Ciutadans, niet tot de separatisten behoort. De toekomst is nog heel ongewis met een leider in ballingschap in Brussel en een in de gevangenis in Madrid - respectievelijk de leiders van de separatistische partijen JuntsxCat (Puigdemont) en Esquera Republica (ERC), partijen die niet bepaald elkaars vrienden zijn - en Ciutadans als grootste partij als eerste aan zet. De verdeeldheid is groter dan ooit.
Tabarnia. Een illustratie van die verdeeldheid is een nieuw fenomeen: Tabarnia! Begonnen als een ludiek protest begint het inmiddels serieuze vormen aan te nemen: de afscheiding van de comarca’s rond Barcelona en Tarragona van Catalonië, een nieuwe autonome deelstaat! Het gaat hier om de bewoners van een 9-tal comarca’s in de kuststrook rond Tarragona en Barcelona, tezamen goed voor ruim 6 miljoen inwoners (van de 7.5) en veruit de meeste bedrijven. Hier vormen de constitutionele partijen (Ciutadans, PPC en PSC) de meerderheid. Overigens zijn de argumenten diezelfden als die van de afscheidingsbeweging in Catalonië: ze betalen bijna 90% van de belastingen terwijl een derde van dit geld naar het platte land gaat. Daarnaast maken ze bezwaar tegen de bevoorrechting van het platteland in het kiessysteem.
Impasse. Begin 2018 lijkt Puigdemont genoeg te hebben van zijn politieke rol, zo blijkt uit een uitgelekt bericht. Puigdemont ontkent. Begin maart laat Puigdemont weten dat hij “tijdelijk” afziet van het premierschap. Dit om ruimte te maken voor tweede man in Junts pel Catalunya, Jordi Sànchez, voor de installatie als premier. Deze moet daarbij aanwezig zijn, maar mag van het Hoger gerechtshof echter de gevangenis niet verlaten. De installatie is daarom voor onbepaalde tijd uitgesteld en de regeringsvorming zit daardoor vooralsnog in een impasse. Puigdemont laat in Geneve weten dat hij bereid is naar de gevangenis te gaan als hij door België wordt uitgeleverd. Tevens stelt hij dat hij door Madrid in een “val” is gelokt. Om de deur naar dialoog op te houden had hij de onafhankelijkheidsverklaring uitgesteld, maar hij kreeg geen reactie van de Spaanse regering.
De tijd begint te dringen. In de loop van maart schuift Junt pel Catalunya een derde persoon, oud-minister Jordi Turell die eerder op borgtocht werd vrijgelaten, naar voren als premier kandidaat, maar deze mist de steun van de radicale CUP voor een absolute meerderheid, die Turell te gematigd vindt. Bij een tweede stemronde zou hij alsnog gekozen kunnen worden met een normale meerderheid, maar het Spaans Hooggerechtshof gooit daarbij echter roet in het eten: hij wordt aangeklaagd voor rebellie en wordt weer, met nog vijf andere separatisten, naar de gevangenis gestuurd. Op dezelfde dag wordt een nieuw arrestatiebevel uitgevaardigd tegen zes in het buitenland verblijvende separatisten, waaronder Puigdemont en worden dertien belangrijke Catalaanse leiders vervolgd voor rebellie. De verdenking is inmiddels aangescherpt tot het op een gewelddadige manier willen uitroepen van de onafhankelijkheid. Wat de Catalanen zien als vreedzame demonstraties, wordt door de rechter gezien als het bewust veroorzaken van escalatie tot geweld. De tijd begint te dringen, want als er eind mei geen nieuwe premier is volgen er nieuwe verkiezingen op 15 juli.
Puigdemont in Duitsland aangehouden. Na een lezing te hebben gegeven in Finland wordt Puigdemont op 25 maart ’18 op terugreis naar België - per auto om douanecontrole op de luchthaven de vermijden - in Duitsland aangehouden en in hechtenis genomen. Het is aan de Duitse rechter of hij zal worden uitgeleverd. Direct na de aanhouding gaan in Barcelona tienduizenden boze Catalanen uit protest de straat op om zijn vrijlating te eisen en uitlevering aan Spanje te voorkomen, met tientallen gewonden als gevolg.
Weer dialoog. In juni '18 is er een wending in zowel de Spaanse als Catalaanse regering. In Spanje moest de rechtse Rajoy het veld ruimen wegens corruptie en maakte plaats voor de linkse Pedro Sánchez, in het zadel geholpen met steun van de Catalaanse nationalisten. En in Catalonië is inmiddels de onafhankelijke, maar radicale Quim Torra, Puigdemonts 4e optie, tot regiopremier benoemd, dat overigens ook niet zonder slag of stoot ging, maar daarmee werd voorkomen dat de Catalanen opnieuw naar de stembus moesten. Puigdemont had inmiddels ingezien dat zijn premierschap (op afstand) er niet in zat en ziet Torra als de marionet en zichzelf als de speler. De Catalaanse steun aan Pedro Sánchez maakt de verhoudingen wel wat anders, afhankelijker. Er is sprake van enige ontdooiing, o.a. worden de gevangen politici overgeplaatst naar een Catalaanse gevangenis en wordt het strenge financiële toezicht opgeheven. Er wordt weer over van alles gepraat, maar niet over de Catalaanse zelfbeschikking, zo laat Sánchez weten. Maar er is weer dialoog. Als dank schenkt Torra aan Sánchez een fles Catalaanse likeur: “Ratafia”, een herleiding uit het Latijn voor “ratificatie”!
Europese aanhoudingsbevel weer ingetrokken. Omdat Duitsland Puigdemont alleen wil uitleveren voor misbruik van publiek geld en niet voor het veel zwaardere misdrijf rebellie trekt het Spaanse Hooggerechtshof het uitleveringsverzoek weer in en wacht Puigdemont zijn arrestatie bij terugkeer naar Spanje, evenals de 5 andere gevluchte politici. Puigdemont keert weer terug naar zijn villa in Waterloo in België.
Protesten op 11 september. De “Diada de Catalunya” is ook in 2018 weer aanleiding om massaal de straten van Barcelona op te gaan, deze keer om met een “schreeuwprotest” te betogen voor de onafhankelijkheid. Om 17:14 uur was het even stil om te memoreren dat de Spanjaarden in 1714, met hulp van de Fransen, daar een einde aan maakten. De betogingen staan natuurlijk ook in het teken van de vrijlating van de nog gevangen gehouden en in ballingschap verkerende politici.